Ödemelerde Kripto Varlıkların Kullanılmaması

Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası tarafından hazırlanan Ödemelerde Kripto Varlıkların Kullanılmamasına Dair Yönetmelik (“Yönetmelik”) 16.04.2021 tarihli ve 31456 Sayılı Resmî Gazete’de 30.04.2021 tarihinde yürürlüğe girmek üzere yayımlanmıştır.

1. Genel Olarak

Yönetmelik, 14.01.1970 tarihli ve 1211 sayılı Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Kanunu’nun 4. maddesinin üçüncü fıkrasının (I) numaralı bendinin (f) alt bendi ile dördüncü fıkrasında ve 20.06.2013 tarihli ve 6493 sayılı Ödeme ve Menkul Kıymet Mutabakat Sistemleri, Ödeme Hizmetleri ve Elektronik Para Kuruluşları Hakkında Kanun’un 12. maddesinin üçüncü fıkrası ile 18. maddesinin 6. fıkrasında yer alan yetkiler çerçevesinde düzenlenmiştir.

Yönetmelik’in amacı, ödemelerde kripto varlıkların kullanılmasının önlenmesini, ödeme hizmetlerinin sunulmasında ve elektronik para ihracında kripto varlıkların doğrudan veya dolaylı olarak kullanılmamasını sağlamaktır.

Yönetmelik, ödeme ve elektronik para kuruluşlarının kripto varlıklara ilişkin alım satım, saklama, transfer veya ihraç hizmeti sunan platformlara veya bu platformlardan yapılacak fon aktarımlarına aracılık etmemesine ilişkin usul ve esaslarıbelirlemektedir.

2. Ödemelerde kripto varlıkların kullanılmaması

Yönetmelik’in 3. maddesinde tanımı yapılan kripto varlık, yapılan işlemleri güvenceye almak için kriptografi yani şifreleme kullanan, çalışma şekli nakde alternatif bir değişim aracı olarak tasarlanmış bir dijital varlık olarak tanımlanmaktaydı.

Dijital malvarlığını da miras sayan Antalya Bölge Adliye Mahkemesi 6. Hukuk Dairesi’nin 13.11.2020 tarihli 2020/1149E. ve 2020/905K. Sayılı Kararı’nda da kripto para tanımı “kripto para adı verilen ve uluslararası ödemelerde dahi kullanılmaya başlanmış dijital sistemler” şeklinde yer bulmuştur.

Yönetmelik’in uygulamasında ise kripto varlık, dağıtık defter teknolojisi veya benzer bir teknoloji kullanılarak sanal olarak oluşturulup dijital ağlar üzerinden dağıtımı yapılan, ancak itibari para, kaydi para, elektronik para, ödeme aracı, menkul kıymet veya diğer sermaye piyasası aracı olarak nitelendirilmeyen gayri maddi varlıkları ifade etmektedir.
Yönetmelik ile kripto varlıkların, ödemelerde doğrudan veya dolaylı şekilde kullanılması engellenmiş olup aynı zamanda bu varlıkların ödemelerde doğrudan veya dolaylı şekilde kullanılmasına yönelik hizmet sunulmaması kuralı da getirilmiş bulunmaktadır.

3. Ödeme hizmetlerinin sunulmasında ve elektronik para ihracında kripto varlıkların kullanılmaması

Yönetmelik’in 4. maddesine göre, ödeme hizmeti sağlayıcıları, ödeme hizmetlerinin sunulmasında ve elektronik para ihracında kripto varlıkların doğrudan veya dolaylı olarak kullanılacağı bir şekilde iş modelleri geliştirememekte ve bu tür iş modellerine ilişkin herhangi bir hizmet sunamamaktadır.

Böylelikle ödeme ve elektronik para kuruluşlarının, kripto varlıklara ilişkin alım satım, saklama, transfer veya ihraç hizmeti sunan platformlara veya bu platformlardan yapılacak fon aktarımlarına aracılık etmesinin önüne geçilmiştir.

4. Değerlendirme ve Sonuç

Kripto varlıkların kullanımında;
a. Herhangi bir düzenleme ve denetim mekanizmasına tabi olmaması,
b. Merkezi bir muhatabın bulunmaması,
c. Piyasa değerlerinin aşırı farklılık göstermesi,
d. Anonim yapıları dolayısıyla yasadışı faaliyetlerde kullanılabilmesi,
e. Cüzdanların çalınabilmesi veya sahiplerinin bilgileri dışında usulsüz kullanılabilmesi,
f. İşlemlerin geri dönülemez nitelikte olması gibi hukuki yönden eksiklikler bulunmaktadır.

Tüm bu sebeplerle Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası tarafından kripto varlıkların, taraflar açısından telafisi mümkün olmayan mağduriyetler yaratma ihtimalinin (mevcut düzende) son derece yüksek olduğu açık olduğu belirtilmiştir.

Yönetmelik, hükümlerini Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Başkanı’nın yürüteceği şekilde ve bu alanda, mevcutta kullanılan yöntem ve araçlara karşı güven zaafiyetinin önüne geçilmesi maksadıyla hazırlanmıştır.

Her ne kadar hukuki eksiklikler öne sürülerek ödemelerde, ödeme hizmetlerinin sunulmasında ve elektronik para ihracında kripto varlıkların kullanımı engellendiyse de kripto varlıkların geleceğin ve teknolojinin kaçılmaz bir sonucu olduğunu bu noktada belirtmek gerekir.

Ortak çevreler tarafından, kripto varlıklara ilişkin yasaklamalar getirilmesi yerine mevcuttaki hukuki eksiklerin giderilmesi ve regülasyona tabi tutulması gibi yöntemlerin tercih edilmesi gerektiğini savunulmaktadır.

Ödeme hizmetlerinin sunulmasında ve elektronik para ihracında kripto varlıkların kullanımı engellenmek yerine;
(i) Kripto paraların hangi alanlarda ödeme aracı olarak kabul edilebileceği,
(ii) Aracılık hizmeti verecek şirketlerin hangi yapıya sahip olacakları,
(iii) Bu şirketlerin belirli bir yere kayıt edilmesinin zorunlu olup olmadığı,
(iv) Aracılık ettikleri hizmetler karşılığında doğabilecek zararlar için bir yedek akçe ayırıp ayırmayacakları ya da bunları sigorta edip etmeyecekleri gibi hususlarda düzenlenmeler getirilmesi tercih edilmelidir.

5. Sonuç

Getirilecek bu düzenlemelerle hem kripto varlıklar bir denetim mekanizmasına tabi olacak hem aracılık hizmeti veren şirketlerin güvenilir finans şirketleri olması sağlanıp taraflar arasında ortaya çıkması muhtemel zararlar karşılanacaktır.

Aksi halde günümüzde, gelecekte ve geleceğin teknolojisinde önemli yer edinen kripto varlıklara ilişkin getirilen yasaklamaların dünya piyasasındaki rekabetimize ilişkin olumsuz sonuçlara sebebiyet vereceği sonucu ortaya çıkmaktadır.

Oğuz Kara (kara@oguzkara.av.tr)

Deniz Bayraklı